LI SER HELBESTEK OSMAN SEBRÎ Û HELBESTEK TÎRÊJ

OSMAN SEBRÎ-Şûrê Elo

                Helbesta Osman Sebrî ya bi navê “Şûrê Elo” di dîwana wî de, ji aliyê weşanên Pêrî ve di sala 2004 an de hatiye çapkirin. Helbest xwedî çîrokekî ye, ku di nav de hatiye qal kirin. Osman sebrî çîroka Elo bi awayê helbestê danîtiye ber çavan. Elo ji xwe re şûrek peyda dike û bi wê şûrê, di nav dawet û şahiyan de forsa xwe davêje. Lê rojek şûra xwe dişkêne û êdî şerm dike bê şûr biçe dawetan. Bi vî awayî ji xwarin û ziyafetên dawetan dûr dimîne. Bêçare dibe û şûra şikestî dixe nav qilfa wê û diçe dawetan, lê nîşanî kesî nade ku bibînin şûr şikestî ye.  Lê xelq pê dihesin û ew jî ji ber vê xwe rezîl dike. Lê dîsa jî bi wê şûra şikestî diçe dawetan.

“Ji wê rojê bi şûnde, her ew diçûn dawetan

Ji bo doza zikê xwe, ketibû bin minnetan”

Di vê beytê de jî em dibînin ku Elo êdî ji bo zikê xwe dikeve bin minnetê û kesayetî û camêriya xwe dixe bin piyan.  Helbestvan piştî vê rewşê li milletê xwe şîretan dike û dibêje;

“Eger em baş binêrin, îro di qada welat

Gelek Elo tên dîtin, bûne nandozê xebat”

Û êdî helbestvan şîretên xwe pirtir dike û bi vî awayî hem rewşa civakê datîne ber çavan, hem jî dixwaze milletê xwe bi van şîretan ji vî halî bi dûr bixe. Helbet Osman Sebrî, Elo wek sembolek nîşan dide û dibêje hûn jî wek Elo nekin. Ji bo milletê xwe bixebitin û xurûra xwe ji bo nanek nekin bin pîyan. Helbet temaya me wek ji gotinên me yên jorê jî diyar e, welat, serxwebûn, netewebûn e . Her wiha temaya xayîntiyê jî xwe dide der. Ev temayên ha, di serdema modern a nû de xwe nîşan dide. Lê em dikarin bêjin temayên hana êdî li ser sînora di navbera modern û klasîkê ye. Her wiha em dikarin bêjin helbesta Osman Sebrî, helbesteke dîdaktîk e ku şîretan dike û dixwaza hin tiştan bi xwendevanên xwe bide zanîn.

Dema ku em ji aliyê şiklî ve li helbestê binihêrin, em dibînin ku Osman Sebrî helbesta xwe bi terzek serbest ristiye. Komên rêzan tune ne tê de û hemû rêzên helbestê  bi hev re komek in. Herçiqas me gotibû helbest ji hin aliyan ve klasîk e, ev terz terzeke modern e. Her wiha helbest bi pîvana kîteyî hatiye ristin û her rêz ji 14 kiteyan pêk tê. Dema ku em li şiklê serwaya beytan binihêrin ev şablon derdikeve pêş me;

      a_______        b__________      c____________

     a_______       b__________       c____________

Her wiha helbestvan di dawiya rêzan de dengan dûbare kiriye ji bo ku helbest bi aheng be.

“Eger em baş binêrin, îro di qada welat  

Gelek Elo tên dîtin, bûne nandozê xebat

Ji wê rojê bi şûnde, her ew diçûn dawetan

Ji bo doza zikê xwe, ketibû bin minnetan”

Zimanê helbestê jî zimanek vekirî û herikbar e. jixwe Osman Sebrî di helbesta xwede şîretan dike û bangî xelkê dike. ji bo xelk jê fêhm bikin, zimanê xelkê bikar tîne. Ev jî dîsa nimûneyek e ji bo taybetiyeke civakparêz.

TÎRÊJ-Baqê Kezî

Helbesta “Baqê Kezî” di nav dîwana Tîrêj de, di sala 2014an de, ji aliyê weşanên peywend ve hatiye çapkirin. Temaya helbestê, hişyarkirina Kurdan û şîretên ji bo Kurdan e. Mijara sereke rewşa Kurdan û pêwîstiya ji  xewrabûna wan e.  Helbest wek banegekî li welêt û ciwanên welêt e.  Jixwe di beyta yekemîn de, Tîrêj bangê Kurdan dike.

“Kurdo ser hilde ji xew

Şev çû îdî berbange ye “

Tîrej hem bang dike li Kurdan, hem jî di wê navberê de dixwaze hêvîyên Kurdan zîndetir bike. Ji bo vê jî,  ji bo rojên bê, peyvên wek “gulşen”  û “ şûle” bikar tîne.  Di nav helbestê de mijara hişyarkirinê bi taybetî di çend ciyan de hatiye gotin. Wisa dixuye ku Tîrêj Kurdan di xewek de dibîne ku bê haya xwe ji  dijmin re kar dikin û haya wan ji dijmintiyê jî tune ye.

“Dijmin şivan e tu pez î

Sed gur binêr li dora te ye”

Her wiha rewşa milletê Kurd ku yekser bêçar û bêgane ne bi vê beytê diyar dike.

”Carek binêre tu l’  welat

Yekser dijî pêgane ye”

Dema ku em ji aliyê şiklî ve li helbestê binihêrin, pêşî divê em bibêjin helbesta Tîrêj bi beytan hatiye nivîsîn, ku beyt şiklek ji edebiyata klasîk e. Her wiha helbest bi pîvana kîteyî hatiye ristin û her rêz ji 8 kîteyan pêk tê.  Ev jî nîşaneyek  edebiyata modern e.  Ji aliyê din ve, di dawiya rêzan de hin cihan de deng hatine dûbarekirin, lê ev dûbarekirin ne li gor qalibekê sîstematîk e .

Mînak:

“Kurdo ser hilde ji xew   ________a

Şev çû îdî berbange ye _________b

Dijmin şivan e tu pez î_________c

Sed gur binêr li dora te ye______b

Carek binêre tu l’  welat________d

Yekser dijî pêgane ye”__________a

ENCAM

Wek dawî em dikarin bêjin herdu helbest jî ji aliyê naverok û temayên xwe ve wek helbestên di navbera modern û klasîkê de ne. Her wiha ji aliyê şiklî ve herdu helbest jî, hin taybetiyên klasîk(Beyt) û hin taybetiyên modern(pîvana kîteyî) di nav xwe de dihewînin. Ev jî nîşan dide ku herdu  helbestvan jî ji aliyek ve rengê helbesta modern li ser helbestên xwe neqişandine. Lê ji aliyê din ve jî, xwe ji bendên helbesta klasîk dûr nekirine.