NÊRÎNEKE CİVAKPARÊZÎ Lİ SER HELBESTA ROJEN BARNAS YA Bİ NAVÊ “ÇÛM DÎYARBEKİR”

                Rojen barnas vê helbesta xwe, wek ku di pêşgotina pirtûka xwe ya Kadizê de jî gotiye,  beriya salên 1975 an de nivîsiye û jixwe xencî vê helbestê, helbestên wî yên beriya 1975 an wenda bûne an jî hatine şewitandin. Di vê nivîsê de em ê vê helbestê ji hêla  helbestên civakparêz ve binirxînin.

                Pêşî divê em behsa helbesta civakparêz bikin. Helbesta civakparêz bi saya teoriya Rastiya Civakî derketiye holê.  Armanca vê helbestê ew e ku di nav helbestê de derdê civakê, êşa civakê, pirsgirêkên civakê bi awayeke hunerî  bi lêv bike. Her wiha helbestvanên civakparêz xwestine  helbestên xwe ji qeyd û bendên helbesta klasîk rizgar bikin û bi vî awayî helbestê azad bikin.

Rojen BARNAS di helbesta xwe de, êşa civaka xwe, pirsgirêkên civaka xwe bi awayeke eşkere datîne holê.  Helbest qala bajarê Diyarbekir, şêniyên vê bajarê  dike. Helbestvan gazinên xwe û pirsgirêkên civakê bi peyvan di nav helbesta xwe de reşandiye. Niha em li çend mînakan binihêrin da ku ev mesele bê famkirin.

Mînak:

Bi kêf û bi işqek çûm Dîyarbekir

Ji dersim, ji botan, hezar diyarî

Bi izet, bi îkram selav min lê kir

Bi destek vala û bi şermezarî

Helbestvan di vê çarîneya xwe de, diyar dike ku mekan Dîyarbekir e, û ji ber ku çûye Diyarbekir xemgîniyek jî hîs dike. Lewra peyvên wek “dest vala”, “şermezarî” jî nîşan didin ku giliyên helbestvan hene. Ji xwe piştî vê çarîneyê êdî gilî û gazin destpê dikin.

Çûm qehwan gişt xortên bîst û yek salî

Bi berçavk, qerewat nasin dileyzin

Karê wan tewle bû ji fikrên xalî

Bê omîd bê armanc, tevek bê feyz in.

Di vir de helbestvan, pirsgirêkek civakê datîne holê ku ev pirsgirêk bêarmancbûn û beredayitiya ciwanên Kurdan e.  Lewra ciwanên Kurd divêt di nav derd û telaşa hebûna ziman û çanda xwe de bûna. Lê di nav dezgehên dewletê de, êdî ji civaka xwe û demboriya xwe dûr ketine. di qahwe û kolanan de bê feyz û armanc rojên xwe derbas dikin. Helbestvan jî vê rewşa xirab wek bijîşkek teşxîs dike û datîne ber çavan.

Qilûba têciran bi zewq û işret

Doktor û hakim û zana tê hebûn

Ji pişta min û te dikirin sefahet

Digotin “hey garson bîze viski sun”

Helbestvan di vê çarîneyê de rewşa burokratên Kurd tîne ziman, ku di qilûba taciran de ne û bi pereyên ku ji ser milê xelkê qezenc kirine, kêf û seyran dikin.  Ev çarîn çîroka Ahmet Muhtar Caf tîne bîra meriv ku di wê çîrokê de jî nivîskar rexne li burokrat û serokên kurdan dikir. Her wiha Barnas di vê çarîneyê de rewşa zimanê Kurdî jî wek portreyek li ber xwendevanê xwe xêz dike. Dide zanîn ku burokratên Kurd, hem bi qoltix û meqamên xwe li ser xelkê zordestiyê dikin û hem jî ji ziman û çanda xwe dûr ketine.

Dema ku em ji aliyê şiklî ve li helbestê dinihêrin, helbest bi pîvana kîteyî hatiye nivîsîn û her rêzik ji yanzdeh kîteyan pêk tê. Her wiha helbest bi çarîneyan hatiye nivîsîn û di dawiya rêzan de serwa û paşserwa hatine bikar anîn. Şiklê kafiyeyê jî bi qaliba   a,b,a,b yê hatiye avakirin. Em dizanin ku, helbestvanên civakparêz, di helbestên xwe de qaliban ser û bin dikin û hildiweşînin. Lê di vê helbesta Barnas de, Barnas qalib û pîvanan bikar aniye.

Wek gotina dawî em dikarin bêjin ev helbesta Barnas ji aliyê temayê ve helbestek civakparêz e ku bi saya helbestê, rexne û gazinan li civaka xwe dike û rewşa civaka xwe datîne ber çavan. Li gel armanc û temayek civakparêzî, Barnas ji aliyê şiklî ve helbesta xwe dîsa bi bendên pîvan û qaliban nivîsiye. Ev jî di hişê me de pirsek diafirîne; Gelo helbestek bi temaya civakparêz û di nav qeyd û bendên rê û rêbazên Klasîk de, çi qas civakparêz e?

Arafat UYUGUR